τι είν' η πατρίδα μας

Τι είν' η πατρίδα μας ή “Γαίας ατίμωσις”¹

“Η εποχή μας είναι τόσο φτωχιά που είναι πρέπον

να σκύψουμε και να μαζέψουμε

και τα τελευταία ψιχουλάκια που σ' αυτά πάνω ζει το Σχήμα”²

ΠΙΚΙΩΝΗΣ

Το ερώτημα μετεωρίζεται μέσα στα 200 χρόνια από την Επανάσταση και την Απελευθέρωση. Απελευθέρωση από τους μεν. Υποδούλωση στους δε -με τη βούλα των ελλαδικών Ρωσαγγλογάλλων.

Σήμερα. Η Ελλάδα του Κορονοϊού, της καραντίνας, το μηδειακό κράτος εντός της πατρίδας. Όπως και τότε. Μια “Μήδεια” στα ανάκτορα και στη Βουλή. Η πατρίδα στα χέρια και στο μέτωπο κάθε ήρωα αφανή.

Τι είν' η πατρίδα μας. Μην είν' οι ξαπλώστρες του καλοκαιριού, οι ανεμογεννήτριες των κορφών, τα φωτοβολταϊκά χωράφια, τα πλωτά φωτοβολταϊκά λιμνών και ποταμών, μην είν' το σκουπιδαριό σε κάθε ράχη και βουνό, μην είν' το εσπρεσάκι, το φραπεδάκι, το καναπεδάκι και το σουβλάκι; Τι να' ναι άραγε.

Όλα φιλτράρονται μέσα από τις χιλιάδες αναγνώσεις. Όσοι και οι χρήστες υπό δικτύωση. Όπου δίκτυο, ο ιστός και ο αστός. Το δικαστήριο των instagram, twitter, facebook. Το εύκολο βήμα του κάθε μεσοαστού που αίφνης αποκτά το πρόσωπό του ύπαρξη και η ζωή του σημασία. Και η ζωή συνεχίζεται. Και η πληροφορία μπουκάρει και μπουκώνει τους οφθαλμούς. Και η όποια σοφία λανθάνει στα βιβλία και σε κάποιους ελάχιστους εναπομείναντες που έχουν ακόμα μια καθαρή κουβέντα να σου πουν κι έναν λόγο πολύτιμο που θα σου νοικοκυρέψει την ψυχή.

Γιατί να μπει κανείς ξανά στη δοκιμασία να μιλήσει. Από αγωνία και μόνο. Σωρηδόν τα θέματα στοιβάζονται και προχωρούν ερήμην μας μέσα στον γενικότερο βρασμό. Άλλα πάνω κι άλλα κάτω από το τραπέζι.

Το ακριβώς σήμερα του μεταναστευτικού

Στην άλλη όχθη -για να φτάσω ακριβώς εκεί που θέλω. Αφού τακτοποίησε η προηγούμενη κυβέρνηση με δείπνα παραλίμνια το Μακεδονικό, ήρθε η σειρά της τωρινής να τακτοποιήσει με τον ίδιο ισοπεδωτικό τρόπο και το μεταναστευτικό. Που ασφαλώς έπαψε προπολλού να είναι προσφυγικό. Στη Σάμο το γεγονός είναι τετελεσμένο. Η δομή των χιλιάδων στοιβαγμένων ανθρώπων είναι ήδη πραγματικότητα. Οι αριθμοί απλώς επιβεβαιώνουν τα ψεύδη. Η φυλακή στήθηκε. Εκατοντάδες άλλοι θα βρουν θέση εργασίας είτε από το ελλαδικό κράτος είτε μέσω των ΜΚΟ και της Ύπατης. Όπως συμβαίνει έως τώρα. Και άλλοι δεκάδες παρατρεχάμενοι θα θησαυρίσουν -άλλωστε το κάναν μέχρι τώρα- όπως ο λύκος, που στην αναμπουμπούλα χαίρεται. Γηγενείς και εισαγόμενοι σωτήρες.

Στη Μυτιλήνη το ίδιο το γεγονός της “προσωρινής” δομής εκκρεμεί. Η Χίος βράζει. Η υπόλοιπη Ελλάδα καθεύδει ή αγνοεί.

Η εμμονή της κυβέρνησης περί των κλειστών δομών ασφαλώς επιβεβαιώνει τον λάκκο που κρύβει η φάβα. Ασφαλώς και υπογραμμίζει το πόσο εντολοδοχικά τελεί.

Αν δεν αντιδρούσαν Μυτιλήνη και Χίος πέρυσι τέτοιες μέρες ακριβώς, αν δεν συνεχίζουν να αντιδρούν σήμερα, η φυσιογνωμία των εκεί συνοριακών τόπων θα είχε ήδη αλλοιωθεί. Εκτός κι αν συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε στο γεγονός ότι τα νησιά υπήρξαν και υπάρχουν ως η εμπροσθοφυλακή των συνόρων. Ότι συνιστούν τόπους νευραλγικής σημασίας. Κάτι που ασφαλώς και δεν το λησμονά το κράτος απ΄την άλλη πλευρά του Αιγαίου.

επί τον τύπον των ήλων

Οι προσωρινές δομές είναι η στάχτη στα μάτια των όσων δεν γνωρίζουν.

Το αυτονόητο βαφτίζεται αναλόγως.

Το ρατσιστής είναι μια εύκολη ετικέτα για όσους επίσης δεν γνωρίζουν. Αυτοί που περιέθαλψαν τόσα χρόνια -όταν ήταν ανύπαρκτο το στοιχειώδες- τους ανθρώπους που ήταν πρόσφυγες, ονειδίζονται σήμερα από τον πάσα ένα που αβρόχοις ποσί διατυμπανίζει τα δικαιώματα των “προσφύγων” και αυτοπλασάρεται ως εθελοντής και σούπερ σωτήρας.

Οι τότε πρόσφυγες και τώρα μετανάστες στοιβάζονται ως ζωντανά επί σφαγήν.

Επί της ουσίας το ζητούμενο δεν είναι η διευκόλυνσή τους. Δεν είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η παραμονή 5-6 ετών σε μια δομή δεν συνιστά δικαίωμα. Μονάχα καταδίκη. Αρκεί κανείς να έχει επισκεφτεί κάποια από αυτές. Αρκεί να έχει έστω και λίγο δουλέψει σε κάποια από αυτές.

Το μεταναστευτικό δεν είναι ζήτημα που αφορά τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Είναι ελληνικό ζήτημα. Ούτε καν ελλαδικό. Αν κάποιος δει το μεταναστευτικό -μόνο ως αυτό που φαίνεται- θα αναγκαστεί σε λίγο να αντιμετωπίσει την πραγματική του φυσιογνωμία.

Ένας μεγάλος όγκος μετακινείται αυτή τη στιγμή για χίλιους λόγους. Δεν πρόκειται να πάει πουθενά. Στοιβάζεται στην Ελλάδα. Θα συνεχίσει να μετακινείται. Σύρμα πέφτει ότι εδώ δεχόμαστε. Η χιονοστιβάδα συνεχίζει την κατηφορική πορεία της. Οι ελλαδικές κυβερνήσεις απασφαλίζουν όλα τα νώτα της ελληνικής γης. Φοβόμαστε να το πούμε, όταν είναι η μόνη αλήθεια.

Οι κομπλεξισμοί -τύπου ακροδεξιός ρατσισμός- μακριά από μας.

Ως άνθρωπος πονώ βαθιά για αυτά τα πρόσωπα που έτυχε να γνωρίσω, να περπατήσω ανάμεσά τους, να κρατήσω το βλέμμα τους και το χαμόγελο των παιδιών τους^. την αγωνία τους για το αύριο, τα όνειρά τους που θα παραμείνουν χρόνια στον καταψύκτη. Πονώ βαθιά για αυτόν τον “υπόνομο” -μιλώ έχοντας την εικόνα της ΒΙΑΛ στη Χίο, άλλοι ας μιλήσουν για τους άλλα- που η ευρωπαϊκή και η αμερικάνικη στάση όρισαν ως λύση και ως σπάθη δαμόκλειο πάνω από τα κεφάλια μας και από τα κεφάλια των κατοίκων των νησιών.

Κατανοώ σημαίνει βοηθώ πραγματικά, όχι στέλνοντάς τους στην καταπακτή αλλά φροντίζοντας να απεγκλωβιστούν -όχι να πλάσω γι' αυτούς μια καινούρια ειρκτή με όλα τα κομφόρ.

Η υποκρισία δεν έχει όρια.

Όταν στην πραγματικότητα, όλοι μιλούν για ΠΕΡΑΣΜΑ, ποιοι είναι αυτοί που επιμελούνται τη μόνιμη ΕΝ ΤΕΛΕΙ παραμονή τους στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και μάλιστα με αυτές τις λύσεις τύπου ΒΙΑΛ;

Οι πέτρες του Αίπους και η δομή

Αυτή τη στιγμή η Χίος πολεμά για τρίτη φορά. Από το Αίπος, όπου δόθηκαν οι τελευταίες μάχες των Βαλκανικών Πολέμων η πρόταση προχώρησε στο επίσης βόρειο τμήμα του νησιού, για να εισβάλει τώρα εκ νέου στο Αίπος -και μάλιστα στην καρδιά του.

Σα να λέμε Γράμμος. Έλα άμα θες και καταπάτησε τον Γράμμο και στήσε δομή. Θα το έκανες;

Σα να λέμε ακρωτήρι στη Θήρα. Παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Θα το έκανες;

Σα να λέμε Εθνικός Δρυμός Πίνδου. Πολιτιστική κληρονομιά αντίστοιχα. Θα το έκανες;

Κάπου διάβασα τη λέξη “Γκράβαρα” για το Αίπος. Θλίβομαι βαθιά, γιατί αυτοί που τα λεν αυτά είναι Χιώτες. Και είναι τουλάχιστον τραγικό που αγνοούν καθ' όλα τον πιο δικό τους τόπο.

Δεν είναι τα Γκράβαρα της Χίου. Δεν είναι τα Γκράβαρα της Ελλάδας. Δεν είναι 100 στρέμματα πέτρες. Και αν δεν περνά από εκεί κανείς -όπως διάβασα κάπου, να υπογραμμίσω ότι σχεδόν κανείς Νεοέλληνας δεν περνά κι απ' την Ακρόπολη.

Τα Γκράβαρα στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη φροντίζουν να τα φροντίσουν. Τα λένε “Μνημεία της φύσης” και τα προσκυνούν.

Στην Ελλάδα τα λέμε Γκράβαρα. Όπως τους αρχαίους λίθους, πέτρες. Δεν φταίει το Αίπος γι' αυτό. Ούτε και οι αρχαίοι λίθοι. Η δική μας αμορφωσιά φταίει. Οι ελληναράδικη ξερολίστικη άποψη από την οποία ασφαλώς και απουσιάζει το “θαύμα”. Οι σύγχρονοι αγαπητοί Νεοέλληνες δεν βλέπουν πέρα από τους τελικούς του μαστερσεφ, του βόις, δεν έχουν άλλους ήρωες πλην των σαρβάιβορς, δεν βλέπουν τίποτε άλλο πλην το “ειλητάριο” του fb τους.

Ο Πικιώνης 60 χρόνια πριν

Ο Πικιώνης -αυτός ο σπουδαίος λησμονημένος Άνθρωπος- σε ένα ανέκδοτο κείμενό του το 1958 σημειώνει τη λαίλαπα που θα ακολουθούσε:

“Γιατί στην ιεραρχία των δημοσίων υπηρεσιών φαίνεται πως περάσανε άτομα ανιστόρητα, άνθρωποι απαίδευτοι και αντιπνευματικοί.”³

Με το πρόσχημα του μεταναστευτικού θα ρημαχτεί ένας τόπος που συνιστά τα “άγια των αγίων” που έλεγε ο Γιώργος Ιωάννου. Άγια των αγίων είναι τα ξεροτρόχαλα του Αίπους, οι άγιες πέτρες του, τα μαρτυρικά αλώνια του, τα όσια αμπέλια του. Μάρτυρες και όσοι εξακολουθούν να κρατούν το νήμα των χρόνων που προηγήθηκαν και να παραμένουν σε αυτά τα Γκράβαρα, βοσκοί και κάτοικοι των άβατων σχεδόν χωριών, λησμονημένοι του όποιου κράτους. Όταν κράτος δεν είναι η πατρίδα.

Όταν πατρίδα είναι όλοι αυτοί -αρχαίοι, βυζαντινοί και νέοι- που:

“[...] Δεν ήταν γωνιά τούτης της γης, γκρεμνός, σπηλιά, πηγή, ρέμα, βράχος, όπου δεν εκόρεσαν μ' ευλάβεια και έρωτα”⁴

Το επάρατο επαναλαμβάνεται. Και ο Πικιώνης από το τότε θα μπορούσε να μιλήσει ξανά για το σήμερα:

“Δείλαιοι και αμαθείς και βάρβαροι, τι κάνετε; τι αφανίζετε; [...]

Τι εκάνατε την Ελευσίνα; Τι εκάνατε τον Ιλισό και τον Κηφισό, τα δυο αγιάσματά μου; Εβάλατε μέσα τους τούς υπονόμους σας, ερίξατε τα νερά των εργοστασίων σας. Δεν βλέπω πια βωμούς των θεών επάνω εις τα όρη μου και τους λόφους, πάρεξ τα γραφεία και τις μηχανές των Εταιρειών σας.

Εκείνοι ήταν σημάδι λατρείας, σε σας δεν απόμεινε παρ' η κατώτερη μορφή της σχέσης με τη Φύση, η εκμετάλλευση”

Αν κανείς δει με τα μυωπικά μάτια του σήμερα, θα συμβάλλει στον απορφανισμό των ελάχιστων τόπων που διασώζουν ακόμα την άυλη έννοια της πατρίδας. Και που ασφαλώς δε θα τη συναντήσει σε καμία πρωτεύουσα πόλη. Αν κανείς δεν δει σωστά, θα μείνει η ύβρις:

“Μα τι τ' όφελος, η ύβρις μένει. Τίποτα πια δεν μπορεί να την απαλείψει, θα μείνει εις τον αιώνα. Τρισμέγιστη είναι η ενοχή μας. Κι όχι μονάχα απέναντι του εαυτού μας, μα έναντι της μνήμης των περασμένων, έναντι του μέλλοντος και έναντι των λαών της οικουμένης”

Είναι τόπος κοινός ότι για το μόνο που νοιάζονται οι δημοτικές αρχές -όχι όλες ασφαλώς- είναι μην τύχει και δεν φανούν αρεστοί στην όποια ελλαδική κυβέρνηση και η όποια ελλαδική κυβέρνηση μην τύχει και δεν εξυπηρετήσει την όποια ευρωπαϊκή και ύπατη αρμοστεία. Και ασφαλώς τα λεφτά είναι πολλά. Και μπορούμε να κάνουμε και τα στραβά μάτια. Και τα ΜΑΤ να κατεβάσουμε στα νησιά και τους κατοίκους να βρίσουμε και τους πέντε βοσκούς να ξεκουμπίσουμε. Ασφαλώς. Το κάναμε και πέρυσι. Εκεί όπου οι τελευταίοι ήρωες -δες Νικόλαος Ρίτσος- πέσαν από τα βόλια των Τούρκων στους Βαλκανικούς, πέρυσι τα ΜΑΤάκια -με εντολές ασφαλώς- ρίχναν τα δακρυγόνα σε βοσκούς, μαθητές, γυναίκες, παιδιά, κατοίκους που πήγαν να αποτρέψουν από το να γίνει ο τόπος τους, Κρανίου τόπος και φυλακή ψυχών.

“Μα οι ανάγκες; θα μου πείτε”, ρωτά και απαντά ο Πικιώνης. “Εκείνοι που βάζουν αυτό το ερώτημα ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι η αδήριτη χρεία, αυτή καθεαυτή, η αιτία της καταστροφής. Η αιτία έγκειται στον τρόπο που ανεχθήκαμε να θεραπευθεί αυτή η χρεία”.

Τέλος

Τέλος έρχεται ο Ινδός ποιητής Ταγκόρ -πάλι μέσω του Πικιώνη:

“Είναι αναμφισβήτητον ότι πρέπει να δοθεί εις το χρήμα αρκούντως ευρεία θέσις εν τη κοινωνία, αλλά ο ρόλος του αποβαίνει ύβρις αυτόχρημα, όταν τούτο αθλίως ιδιοποιήται τας θέσεις τας ειδικώς προοριζομένας διά τους αθανάτους...”

Για μια ακόμα φορά και όπως ακριβώς τα ζιζάνια διεσπάρησαν στην Ελληνική Επανάσταση, διακόσια χρόνια μετά τα ίδια πολιτικάντικα ζιζάνια εξακολουθούν να αφανίζουν ό,τι απομένει “ελληνικό”. Οι τελετές μνήμης της Επανάστασης είναι μονάχα τελετές.

Οι σφήκες γυρνούν γύρω από τη Χιό, τη Μυτιλήνη και ψάχνουν αφορμή βουρλισμένες να πετάξουν το κεντρί τους.

Εύχομαι να νικήσει η αλήθεια.

Όλγα Ντέλλα

Πτολεμαίδα, 14 Φεβρουαρίου 2021

Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων ΒΙΑΛ, Χίος 2019-2020

https://kozan.gr/archives/330961

φωτογραφία: Νίκος Χούλης, Χίος Φεβρουάριος 2021

1Ο τίτλος δανείζεται από τον Δημήτρη Πικιώνη και την ομώνυμη ομιλία του, “Γαίας ατίμωσις [Διά την προστασίαν του τοπίου] (1954). Πρόκειται για ομιλία του Πικιώνη σε δημόσια συνεδρίαση στον “Παρνασσό” της ολομέλειας της Επιτροπής Προστασίας του Ελληνικού Τοπίου. Το κείμενο εκδόθηκε και επανεκδόθηκε δίχως να μπορέσει και να δονήσει τις αισθήσεις των ελλαδικών κυβερνήσεων.

2Πικιώνης Δ., Πρόλογος για τη Λαϊκή Τέχνης (1927), Κείμενα, ΜΙΕΤ, 2014

3Πικιώνης Δ., [Ομιλία για το τοπίο] (1958, ανέκδοτη), Κείμενα, 2014

4Πικιώνης Δ., Γαίας ατίμωσις, Κείμενα, ΜΙΕΤ, 2014